Bacteriën of virus?

[Adviesgroep Koi en Vijver]

Bacteriën
Bacteriën zijn eencellige organismen in grootte variërend van 0,5 tot 5 micrometer. Ze vermenigvuldigen zich d.m.v. celdeling. De snelheid waarmee dit gebeurd is afhankelijk van de temperatuur en het voedselaanbod.

Bacteriën in het algemeen
Met het blote oog zijn bacteriën niet waar te nemen. Hiervoor is een microscoop nodig en meestal een speciale kleuring. Bacteriën komen overal voor en hebben verschillende verschijningsvormen. Zo zijn er o.a. bolvormige, staafvormige, spiraalvormige en bewegende bacteriën. Zonder bacteriën zouden we als mens niet kunnen overleven. Denk hierbij bv. aan onze darmflora. Deze zorgt ervoor dat voedingsstoffen kunnen worden afgebroken waartoe we zelf niet in staat zijn.

Ook in het vijvermilieu komen vele soorten bacteriën voor. Zowel nuttige als schadelijke. Welke bacteriën aanwezig zijn heeft te maken met omgevingsfactoren die al of niet gunstig zijn voor een bepaald type bacterie. Onder gunstige omstandigheden kunnen bacteriën zich wel 1x per 20 minuten delen.

Bacteriën bij koi
Onze Koi zouden niet kunnen overleven zonder de bacteriën in ons filtersysteem. Denk hierbij aan de stikstofkringloop. Door de zogenaamde nitrificerende bacteriën waarin het voor Koi schadelijke ammoniak wordt omgezet naar het voor Koi onschadelijke nitraat. Een gezonde Koi zal geen probleem ondervinden met de ook aanwezige schadelijke bacteriën. Het afweermechanisme van de Koi zorgt ervoor dat schadelijke indringers worden opgeruimd. Evenals de aanwezige slijmhuid die antimicrobiële stoffen bevat.

Toch kunnen de schadelijke bacteriën in het vijvermilieu op een gegeven moment wel problemen veroorzaken. Veelal wordt dit veroorzaak door een verstoring van het vijverevenwicht. Denk hierbij onder andere aan het afsterven van de bacteriën in het filter. Dit komt bijvoorbeeld door medicijn gebruik met slechte waterkwaliteit als gevolg. Of het toevoegen van nieuwe vissen in de vijver waarbij nieuwe bacteriesoorten worden geïntroduceerd. Overbezetting kan leiden tot stress en dat zorgt op zijn beurt weer tot een verlaging van de weerstand bij Koi. Hierdoor kunnen bacteriële (en/of andere) problemen de kop op steken.






Soms is er met de standaard controles geen oorzaak te vinden. De kwaliteit van het water is goed, er zijn geen parasieten te vinden op de Koi en toch zien ze er ziek uit. Of worden kleine wondjes elke keer grote wonden die maar niet willen genezen. Een Bacteriedrukmeting kan dan inzicht geven in een mogelijke oplossing.

Een bacteriedrukmeting geeft een indicatie van de hoeveelheid bacteriën in het vijverwater. Een dergelijke test brengt de autotrofe (goede en filtrerende) bacteriën, maar ook de heterotrofe bacteriën, die soms ziekteverwekkend (pathogeen) kunnen zijn of worden in beeld. Juist deze slechte bacteriën bezorgen menig koi liefhebber de laatste jaren veel kopzorgen. Ziekte ontstaat doordat juist deze slechte bacteriën de mogelijkheid krijgen om zich ineens explosief te gaan ontwikkelen.




Virus
Een virus is een deeltje dat eigenlijk niet tot de levende wezens behoort. Een virus bestaat uit een eiwit omhulsel (capside) waarin het erfelijk materiaal van het virus verpakt zit.

Virus in het algemeen
Een virus kan zich niet zelfstandig voortplanten. Het heeft hiervoor een (specifieke) gastheer nodig. In deze gastheer gebruikt het virus cellen van organen om zich te vermenigvuldigen. Het virus dringt een gastheer binnen en brengt zijn erfelijk materiaal in een cel. Met behulp van de systemen in deze cel en onder voor het virus gunstige omstandigheden vermenigvuldigt de cel het erfelijk materiaal en de overige onderdelen van het virus. Daarna worden de nieuwe virusdeeltjes samengesteld. Deze verlaten de cel van de gastheer waarbij deze cel meestal afsterft. De vrijgekomen virusdeeltjes kunnen vervolgens weer nieuwe cellen van dezelfde gastheer infecteren, of "op zoek gaan" naar een nieuwe gastheer.

Het virustype kan alleen in een gespecialiseerd laboratorium worden bepaald d.m.v. een zogenaamde PCR-test. Vaak kan al wel een voorspelling worden gedaan met welk virus men te maken heeft aan de hand van de ziekteverschijnselen die optreden.

Virus bij Koi
Er zijn geen medicijnen tegen Koi virussen beschikbaar. De vis zal zelf het virus via zijn afweersysteem moeten bestrijden.
In de viswereld zijn verschillende typen virussen bekend die duidelijke ziektebeelden veroorzaken. Neem bijvoorbeeld de bekende "knobbeltjesziekte" veroorzaakt door het virus Lymfocystis.
Verder natuurlijk het Spring Viremia of Carp Virus (SVC virus) ook wel Koi Sleepy Disease (KSD) genoemd. De naamgeving komt voort uit het typische sterke slaapgedrag dat de koi vertonen. Dit virus veroorzaakt voornamelijk in de lente sterfte onder karpers. Hierdoor wordt dit virus ook wel het lente viraemia virus genoemd. Dit virus is lid van de familie van de Rhabdovirussen.


Onder de visvirussen kunnen we nog een groep onderscheiden. Ze behoren tot de familie van de herpesviralen. Er zijn heel veel herpesvirussen bekend bij vissen. Deze leveren meestal geen enkel probleem op. Bij Koi kennen we onder andere de herpesvirussen type 1 (CyHV-1), beter bekend als het karperpokken virus en het herpesvirus type 3 (CyHV-3), beter bekend onder de noemer Koi Herpes Virus (KHV).


Wanneer wordt antibiotica gebruikt als geneesmiddel bij Koi?
Antibiotica zijn medicijnen die door bacteriën veroorzaakte infecties helpen te genezen. Ze doden bacteriën of remmen hun groei. Het zijn middelen die worden gebruikt als het afweersysteem van een Koi ziekteverwekkende bacteriën niet kan uitschakelen. Zonder deze extra hulp is de kans groot dat de gevolgen van een infectie fataal zijn.

Koi en antibiotica.
We hebben in onze hobby te maken met koudbloedige dieren die leven in een steeds veranderende omgevingstemperatuur (seizoenen). De werking van antibiotica wordt hierdoor beïnvloed. De benodigde dosering en de interval zal daarom afwijken van het gebruik bij warmbloedige dieren. Het effect van een behandeling zal bij hogere watertemperaturen altijd beter zijn.

Toepassing:

• Via injecties, hierbij zijn de dosering en de interval enorm belangrijk.
• Er is ook "voer" met antibiotica, een mooie oplossing op het eerste gezicht. Maar alleen een betrouwbare methode als de vissen goed eten. Deze behandelwijze wordt o.a. toegepast in viskwekerijen.
• Of via een waterbehandeling, maar hierbij worden ook de bacteriën in de leefomgeving gedood, denk aan de filterbacteriën.
• Het behandelen in een quarantainefaciliteit heeft de voorkeur omdat er dan vaak ook de mogelijkheid bestaat om de watertemperatuur te verhogen.

Resistentie.
Helaas wordt dit geneesmiddel te vaak onnodig voorgeschreven en onzorgvuldig gebruikt omdat er geen tijd wordt genomen voor het maken van een antibiogram! Er wordt te snel naar een breedspectrum antibiotica gegrepen. Het ongelofelijke aanpassingsvermogen van bacteriën zorgt ervoor dat ze antibiotica kunnen inactiveren, buitensluiten of afbreken. Volgens de nieuwste inzichten kunnen niet resistente bacteriën zelfs een behandeling met antibiotica overleven als er genoeg resistente bacteriën in dezelfde omgeving aanwezig zijn. De ongevoelige (resistente) bacteriën zijn in staat om het antibioticum op te nemen en onschadelijk te maken, waardoor de niet resistente (gevoelige) bacteriën zich toch kunnen vermenigvuldigen.

Na onderzoek is gebleken dat in bijna al het afvalwater wat na zuivering weer in het oppervlaktewater terechtkomt, resistente bacteriën aanwezig zijn.

Bewustwording.
Door verkeerd gebruik worden schadelijke bacteriën steeds minder gevoelig voor de werking van antibiotica, daardoor wordt het een groot probleem om wereldwijd infecties afdoende te bestrijden. Jarenlang is antibiotica te pas en te onpas gebruikt en daar plukken we nu de vruchten van. De resistentie van bacteriën gaat momenteel sneller dan het ontwikkelen van nieuwe soorten antibiotica! Hierdoor lopen mens en dier gevaar omdat we op het punt staan de ziekteverwekkende bacteriën niet meer de baas te kunnen. Dit is een zeer ernstig en serieus probleem!

Virussen en schimmels.
Verreweg de meeste infecties worden veroorzaakt door virussen. De uiterlijke kenmerken en symptomen van de verschillende infecties zijn lastig te onderscheiden.
Tegen virusinfecties en infecties veroorzaakt door schimmels of parasieten zijn antibiotica niet werkzaam!



In het artikel over bacteriën op de website van Adviesgroep Koi en vijver staan enkele foto's van O. Haenen, WBVR Lelystad. Deze mogen wij niet bij dit artikel plaatsen.  Kijk daarom hier op onze site.